Барышэўскі Уладзімір Рыгоравіч

Беларускі вучоны-фізік, Заслужаны дзеяч навукі Рэспублікі Беларусь, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь у галіне навукі і тэхнікі.

Біяграфія

Скончыў фізічны факультэт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта ў 1962 годзе.

Аспірантура ў 1962—1965 гадах (Аб'яднаны інстытут ядзерных даследаванняў, горад Дубна, Расійская Федэрацыя). Кандыдат фізіка-матэматычных навук (1965, Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт). Потым працаваў асістэнтам, старшым выкладчыкам, старшым навуковым супрацоўнікам, дацэнтам, прафесарам кафедры ядзернай фізікі БДУ (1965—1986). Доктар фізіка-матэматычных навук (1974, МIФI), прафесар кафедры ядзернай фізікі (1977).

У 1986—2012 гадах — арганізатар і першы дырэктар Навукова-даследчага інстытута ядзерных праблем Белдзяржуніверсітэта (НДI ЯП БДУ, зараз — Інстытут ядзерных праблем БДУ). У цяперашні час — галоўны навуковы супрацоўнік і ганаровы дырэктар Інстытута ядзерных праблем БДУ.

Член Савета па абароне дысертацый Д 01.05.02 (тэарэтычная фізіка; фізіка ядра і элементарных часціц; фізіка высокіх энергій) пры Інстытуце фізікі імя Б. І. Сцяпанава НАН Беларусі, член рэдкалегіі часопіса «Часопіс прыкладной спектраскапіі».

Аўтар двух адкрыццяў СССР у галіне ядзернай фізікі:

• Навуковае адкрыццё «З’ява ядзернай прэцэсіі нейтронаў». Формула адкрыцця: «Тэарэтычна ўстаноўлена невядомая раней з’ява ядзернай прэцэсіі нейтронаў, якая заключаецца ў тым, што пры праходжанні нейтронаў праз рэчыва з палярызаванымі ядрамі ўзнікае прэцэсія спінаў нейтронаў вакол напрамку палярызацыі ядраў, абумоўленая ядзерным узаемадзеяннем нейтронаў з ядрамі» (аўтары: У. Р. Барышэўскі, М. І. Падгарэцкi. Нумар і дата прыярытэту: № 224 ад 3 красавіка 1964 г.)
• Навуковае адкрыццё «З’ява кручэння плоскасці палярызацыі жорсткіх гама-квантаў». Формула адкрыцця: «Устаноўлена невядомая раней з’ява кручэння плоскасці палярызацыі жорсткіх гама-квантаў, якая заключаецца ў тым, што пры праходжанні гама-квантаў праз асяроддзе з палярызаванымі электронамі адбываецца паварот плоскасці палярызацыі, абумоўлены спін-спінавым узаемадзеяннем электрона з фатонам» (аўтары: Барышэўскі У. Р., Лабашоў В. М., Любошыц В. Л., Сераброў А. П., Сматрыцкі Л. М.). Нумар і дата прыярытэту № 360 з прыярытэтам ад 12 лютага 1965 г. у частцы тэарэтычнага абгрунтавання і 28 ліпеня 1971 г. у частцы эксперыментальнага доказа з’явы. Заяўка на адкрыццё № АД-10886 ад 13 лютага 1984 г. Дата рэгістрацыі 22 снежня 1988 года. Дата выдачы дыплома 21 чэрвеня 1991 года.)

Навуковы кіраўнік стварэння ў 2001 годзе ўпершыню ў свеце эксперыментальнай ўстаноўкі аб’ёмных лазераў на свабодных электронах.

Асноўныя вобласці навуковых інтарэсаў:

• даследаванні ў галіне аб’ёмных лазераў на свабодных электронах;
• ядзерная оптыка палярызаваных асяроддзяў;
• электрамагнітныя працэсы ў крышталях пры высокіх энергіях;
• выбуховамагнiтная кумуляцыя энергіі;
• эфекты парушэння Р- і Т-інварыянтнасцi.

Заснавальнік і кіраўнік навуковай школы «Ядзерная оптыка палярызаваных асяроддзяў».

Падрыхтаваў 6 дактароў навук (Феранчук І. Д., Ціхаміраў В. В., Максіменка С. А., Коржык М. В., Лабко А. С., Сіленка А. Я.) і 23 кандыдатаў навук (Феранчук І. Д., Ціхаміраў В. В., Максіменка С. А., Коржык М. В., Лабко А. С., Дубоўская І. Я., Грубiч А. О., Чарапіца С. В., Куцень С. А., Iвашын А. В., Зэге А. В., Палікарпаў І. В., Рапапорт В. У., Мяцеліца А. М., Лугаўская О. М., Карэнная Л. Н., Ткачова У. І., Нгуен Ван Тхеу, Ле Тьен Хай, Гурыновіч А. А., Роўба А. А., Гурневіч Я. А., Анішчанка С. У.).

Навуковыя працы

Аўтар больш чым 200 навуковых публікацый, у тым ліку манаграфій:

• В. Г. Барышевский «Ядерная оптика поляризованных сред» Мн., Изд-во БГУ, 1976, 144 с.
• В. Г. Барышевский «Каналирование, излучение и реакции в кристаллах при высоких энергиях» Мн., Изд-во БГУ, 1982, 256 с.
• В. Г. Барышевский «Ядерная оптика поляризованных сред» М., Энергоатомиздат, 1995, 320 с.
• V. G. Baryshevsky, I.D. Feranchuk, A.P. Ulyanenkov. Parametric X-Ray Radiation in Crystals: Theory, Experiment and Applications. Series: Springer Tracts in Modern Physics, Springer. 2006.
• V. G. Baryshevsky «High-Energy Nuclear Optics оf Polarized Particles». World Scientific Publishing Company; 640 p. (2012) ISBN 9814324833

Узнагароды i званні

• Ордэн «Знак Пашаны» (1981);
• Заслужаны дзеяч навукі Рэспублікі Беларусь (1996);
• Ордэн Францыска Скарыны (2001);
• Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь у галіне навукі і тэхнікі (2002, у аўтарскім калектыве) — за цыкл прац «Квантавая электрадынаміка і кагерэнтныя ядзерныя працэсы ў асяроддзі: квантавая і ядзерная оптыка»;
• Заслужаны работнік БДУ[11];
• Ганаровая грамата Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь (2015);
• Падзяка Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь (2020) — за шматгадовую навукова-педагагічную дзейнасць, значны асабісты ўклад у падрыхтоўку высокакваліфікаваных навуковых работнікаў і ўкараненне навукаёмістых тэхналогій у вытворчасць.