Алесь Пушкін

Беларускі мастак, жывапісец-нонканфарміст, тэатральны мастак, перформер, акцыяніст, арт-куратар.

Біяграфія

Раннія гады

Бацька — Мікалай Іванавіч Пушкін. Маці — Ганна Іпалітаўна Пушкіна (дзявочае проз­вішча — Сільмановіч). Прыкладна з 6-ці гадоў пачаў маляваць. Вучыўся ў мясцовай школе.

У 1978 годзе паступіў у Рэспубліканскую школу-інтэрнат па музыцы і выяўленчым мастацтве імя Івана Ахрэмчыка. Вучыўся ў Пятра Шарыпы да 1983 года, затым паступіў на курс манументальна-дэкаратыўнага мастацтва Беларускага дзяржаўнага тэатральна-мастацкага інстытута, цяпер Беларуская дзяржаўная акадэмія мастацтваў.

Паводле поглядаў пацыфіст. У 1984 годзе прызваны ў Савецкую Армію, служыў у Афганістане. У войску вёў дзённік на беларускай мове, апісваючы праўду, пакуль яго не прачытаў і не выдаў саслужбовец-беларус. Дзённік Пушкіна быў прызнаны антысавецкім. У 1986 годзе дэмабілізаваўся і працягнуў вучобу.

Грамадская дзейнасць

Акрамя актыўнай выставачнай дзейнасці, распачатай у часы перабудовы, Алесь Пушкін браў актыўны ўдзел у руху нацыянальнага адраджэння. Гэта быў час узнікнення ў Беларусі такіх моладзевых гісторыка-культурных арганізацый, як «Талака», якая займалася рэстаўрацыяй помнікаў, асветніцкай дзейнасцю, якая тычыцца адраджэння беларускай мовы і нацыянальнай сімволікі. У годзе 1988, на 4-м курсе інстытута, Алесь Пушкін арганізаваў першы гурток Беларускага Народнага Фронту.

У 1988 годзе ўдзельнічаў у студэнцкім руху. У прыватнасці, браў актыўны ўдзел у падрыхтоўцы мітынгу памінання продкаў «Дзяды» ў Мінску 30 кастрычніка 1988 года, з-за чаго 28 кастрычніка быў арыштаваны на пяць сутак, але неўзабаве прыгавор быў зменены. 25 сакавіка 1989 года, падчас святкавання 71-й гадавіны з дня абвяшчэння незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі, Алесь Пушкін ажыццявіў першы ў Беларусі маніфест сац-арту: напісаныя ім 12 плакатаў, супярэчных дзяржаўнай ідэалогіі, планавалася пранесці па галоўным праспекце Мінска да плошчы перад домам ураду. На адным з плакатаў быў намаляваны дзяржаўны сцяг БССР узору 1951 года і надпіс «Хопіць сацыялістычнай, адродзім народную Беларусь!». Калоне ўдалося прайсці толькі ад Тэатральнага інстытута да Дома друку, дзе мастак быў арыштаваны ў ліку астатніх 130 чалавек. Пушкіна асудзілі на 2 гады зняволення ўмоўна з пяцігадовым выпрабавальным тэрмінам. У той час ён заяўляў «Мару пра Беларусь без жыдоў і камуністаў», што было рэзка негатыўна ўспрынята значнай часткай яўрэяў Беларусі. Пазней мастак казаў, што марыць пра Беларусь з жыдамі і камуністамі.

Творчасць

Віцебскі перыяд

Па заканчэнні інстытута атрымаў размеркаванне на працу ў віцебскім Мастацкім камбінаце. З часам, знайшоўшы памяшканне пад уласную майстэрню, заняўся падрыхтоўкай выставы «Соц-арт. Дэкларатыўнае мастацтва». Выставе папярэднічалі перформансы «7 лістапада», «Віцебск за кратамі», «Вясна», «Вольнасць», «Каханне». Чарговы маніфест сац-арту быў прадэклараваным 25 сакавіка 1991 года, у Дзень Волі, калі Алесь Пушкін здзейсніў наступны перформанс: праехаў па Віцебску пад гукі духавога аркестра на асле, з голубам у руках. Далей голуб быў выпушчаны са словамі: «Ён прынясе нам свабоду!».

23 сакавіка 1993 года ў Віцебску мастак адкрыў адну з першых у Беларусі прыватных некамерцыйных галерэй сучаснага мастацтва «У Пушкіна», якая праіснавала да 1997 года. Галерэя займала плошчу каля 50 метраў і размяшчалася недалёка ад музея Марка Шагала. Пасля закрыцця галерэі ў 1997 годзе выехаў разам з карцінамі і зборам галерэі на радзіму, у мястэчка Бобр.

Таксама Алесь Пушкін афармляў сцэну і быў аўтарам эскізаў касцюмаў да 7 Міжнароднага фестывалю сучаснай харэаграфіі, які праходзіў у Віцебску ў 1994 годзе. Займаўся сцэнаграфіяй у Беларускім драматычным тэатры імя Якуба Коласа. Аформіў такія спектаклі, як «Кароль Лір» Уільяма Шэкспіра (рэжысёр Валерый Маслюк, 1993—1994), «Фрокен Юлія» Юхана Аўгуста Стрындберга (рэжысёр А. Грышкевіч, 1997) і «Палкоўніку ніхто не піша» Габрыэля Гарсія Маркеса (2001).

Роспіс храмаў

Паралельна дзейнасці ў Віцебску рабіў рэстаўрацыю і абнаўленне храмавых роспісаў у магілёўскім касцёле Святога Станіслава. Некаторыя фрэскі былі выдаленыя па палітычных матывах. Героямі роспісу выступалі многія вядомыя беларускія палітычныя і царкоўныя дзеячы, у тым ліку Зянон Пазняк.

У 1996 годзе зрабіў манументальныя роспісы сцен праваслаўнай царквы ў роднай вёсцы Бобр, адноўленай пасля разбурэння ў 1936 годзе. У гэтай царкве ў жніўні 1997 года Алесь Пушкін вянчаўся са сваёй жонкай Янінай. Тэматыка роспісу ў эпізодзе Суднага дня зноў мела палітычную афарбоўку. Па правую руку Хрыста былі намаляваныя праведнікі, па левую — грэшнікі. Анёл трубіў у горн. Асобы грэшнікаў мелі падабенства з Аляксандрам Лукашэнкам і Мітрапалітам Філарэтам. Пасля таго, як фрэску паказалі ў тэлепраграме РТР «Весткі тыдня» ў 2005 годзе, царкоўныя ўлады накіравалі ў Бобр протаіерэя Мінскай епархіі Мікалая Коржыча, пад наглядам якога скандальная частка роспісу сцены была замазана. Гэта драўляная царква, пасля асвячэння яе патрыярхам Філарэтам, згарэла. Адбылося гэта 17 лютага 2011 года. Царква адноўленая з цэглы.

У партфоліа Алеся Пушкіна таксама работы ў касцёле Панны Марыі ў Вішневе (Валожынскі раён), у касцёле архангела Міхаіла ў Міхалішках (Астравецкі раён), вітражы ў касцёле святога Яна Хрысціцеля ў Серабранцы горада Мінска.

Іншае

У 1990 годзе распісваў фае Рэспубліканскай школы-інтэрната па музыцы і выяўленчаму мастацтву імя Ахрэмчыка (дыпломная работа). Накіраваны на працу ў Віцебск.

Аформіў кнігі паэзіі Міраславы Лукшы (Беласток, 1994), Людмілы Сіманёнак (Віцебск, 1997), Славаміра Адамовіча «Плавільшчыкі расы» (няздзейснена), А. Мельнікава «Выжывае падлейшы».

У дзяржаўнай арганізацыі «Белрэстаўрацыя» працаваў над роспісамі Бальнай залі палацу Пуслоўскіх у Косаве. Ягоная група мастакоў аднаўляла роспісы, зробленыя ў палацы напачатку XX стагоддзя Феліксам Журкам. Працаваў над узнаўленнем палаца Булгакаў у Жылічах Кіраўскага раёна.

Выстаўкі

Удзельнічаў у міжнародных выстаўках (Расія, Германія і інш.), шматлікіх перфомансах.

Працы захоўваюцца ў Дзяржаўным мастацкім музеі Беларусі, Гістарычна-архітэктурным музеі Полацка, гарадскіх музеях Оршы, у прыватных зборах у Беларусі і за мяжой.

25 сакавіка 1991 года адбылася першая персанальная выстаўка артэфактаў дэкаратыўнага мастацтва (сац-арту) у Віцебску.

25 сакавіка 1992 года ў Мінску, у Доме літаратара адбылася другая персанальная выстаўка. 4—23 кастрычніка 1992 года адбылася персанальная выстаўка ў Магілёве.

26 жніўня 2016 года ў Познані ладзілася выстаўка «Нацыянальна-радыкальны Алесь Пушкін».

Узнагароды

Лаўрэат другой Нацыянальнай прэміі «Хартыя’97» у галіне абароны правоў чалавека ў намінацыі «За смеласць у мастацтве» (1999 г.). Узнагароджаны медалём 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі (2019).